Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) tarafından 17-20 Eylül 2025 tarihleri arasında Cenevre'de düzenlenen ve küresel ticaret gündemini şekillendiren yıllık Halk Forumu başarıyla sona erdi. "Güven, Ticaret ve Dönüşüm: Dijital bir dünyada birlikte ilerlemek" temasıyla gerçekleştirilen Forum, dijitalleşmenin ticaret üzerindeki dönüştürücü etkilerini, değişen küresel dinamikleri ve çok taraflı ticaret sisteminin geleceğine dair önemli tartışmalara sahne oldu.

Bu yılki Forum, iş dünyası liderlerini, politika yapıcıları, akademisyenleri ve sivil toplum temsilcilerini bir araya getirerek, dijital teknolojilerin sunduğu fırsatları ve beraberindeki zorlukları derinlemesine inceleme fırsatı sundu. DTÖ Genel Direktörü Ngozi Okonjo-Iweala'nın açılış konuşmasında yapay zeka ve dijitalleşmenin küresel ticareti nasıl yeniden şekillendirdiğine dikkat çekerek güvenin önemini vurgulamasıyla başlayan Forum, dört gün boyunca zengin bir programla devam etti.

DTÖ Halk Forumu'ndan Öne Çıkan Sonuçlar ve Tartışılan Başlıklar:

• Dijital Ticaret ve Yapay Zeka Odak Noktası Oldu: Forumun temel konularından biri olan dijitalleşme ve yapay zekanın ticaret üzerindeki etkisi, birçok oturumda ele alındı. "Yapay Zeka ile Geleceğe Yönelik Ticaret: Yapay Zeka Ticaretini ve Anlaşmazlıkları Yönetmek" ve "Küresel Yapay Zeka Piyasası için Ticaret İlkeleri" gibi oturumlar, bu alandaki politika ve düzenleyici çerçevelere ışık tuttu. "Dijital Gümrüklerin Kapsayıcı E-ticaret'i Nasıl Harekete Geçirdiği" ve "Küçük Ekonomiler İçin Dijital Dayanıklılık" oturumları, dijitalleşmenin gelişim üzerindeki dönüştürücü rolünü bir kez daha gözler önüne serdi.

• Küresel Değer Zincirleri ve ESG Riskleri Vurgulandı: Sürdürülebilir ticaretin geleceği için kritik bir başlık olan küresel değer zincirlerinde dijital olarak ESG (Çevresel, Sosyal ve Yönetişim) risklerinin yönetimi, "ESG Risklerini Küresel Değer Zincirlerinde Dijital Olarak Yönetmek" oturumuyla kapsamlı bir şekilde tartışıldı.

• Afrika'nın Dijital Potansiyeline Dikkat Çekildi: Forum, Afrika kıtasının dijital ticaret ve ekonomik büyümedeki rolüne özel bir vurgu yaptı. "Afrika'nın Dijital Ticaretini Haritalandırmak: AfCFTA, JSI ve AU Yapay Zeka Stratejisi" ve "Afrika'nın Ticaret Rönesansı: AfCFTA ve Dijital Sıçrama" gibi oturumlar, kıtanın dijitalleşme ve bölgesel entegrasyon yoluyla nasıl büyüyeceğine dair stratejileri masaya yatırdı.

• Çok Taraflı Ticaret Sistemi ve Reform Tartışıldı: DTÖ'nün geleceği ve çok taraflı ticaret sisteminin karşılaştığı zorluklar, Forum'da önemli yer tuttu. "DTÖ Reformundan Dış Dünyanın Beklentileri" ve "Parçalanma Döneminde Ticaret Politikası İncelemelerini Canlandırmak" başlıklı oturumlar, sistemin güçlendirilmesi ve reform süreçleri üzerine odaklandı. Jeopolitik gerilimlerin ticaret üzerindeki etkileri de değerlendirildi.

• KOBİ'lerin Dijitalleşmedeki Rolü Güçlendirildi: Dijitalleşmenin Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (KOBİ'ler) için sunduğu fırsatlar, "KOBİ'leri Dijital Ticaret Aracılığıyla Güçlendirmek" ve "Gelişim İçin Dijital: Küçük İşletmeleri Dönüştürmek" gibi oturumlarla tartışıldı. ASEAN ülkelerinin deneyimleri de bu alandaki başarılı uygulamalara örnek teşkil etti.

• İklim Değişikliği ve Ticaret Arasındaki Bağlantı Vurgulandı: İklim değişikliği ile ticaret arasındaki bağlantı, "COP30: İklim Değişikliği ve Ticaret İçin Entegre Bir Vizyon" ve "Afrika, İklim ve Çok Taraflılık: Dirençli Ticarete Bir Yol" gibi oturumlarla gündeme getirildi.

Ticaret Politikası Merkezi'nin Önemli Rolü:

DTÖ Halk Forumu 2025'te, Ticaret Politikası Araştırma Forumu ile işbirliği içinde, araştırma ve politika yapımı arasında köprü kurmayı hedefleyen Ticaret Politikası Merkezi ilk kez yer aldı. Bu merkez, araştırmacılar ve politika uzmanları arasında diyaloğu teşvik ederek sinerjileri belirleme, bilgi akışını geliştirme ve araştırma bulgularını politika içgörülerine dönüştürme misyonunu üstlendi. Merkezin oturumları arasında:

• Dijital Vergilendirme Yönetişimi ve Uluslararası Ticaret: Anna Sá Malta ve Floriana Borino'nun sunumları ile Dijital Kamu Altyapısı (DPI) ve Afrika'da firma dijitalleşmesinin nasıl ilerletileceği gibi konular ele alındı.

• Hizmet Liberalizasyonunun Verimliliğe Etkisi: Yan Zhang ve Lisandra Flach, Çin'in kurumsal açılım reformundan ve bürokrasinin ticaret üzerindeki etkilerinden elde edilen kanıtları sundu.

• Çok Taraflı Anlaşmaların Ticaret Liberalizasyonuna Katkısı: Irene Iodice ve Lasha Chochua, çok taraflı anlaşmaların tarife indirimleri ve belirsizliği azaltma üzerindeki etkilerini inceledi.

• Hizmet Ticareti Politikalarının Sektör Bazında Modellenmesi: Saad Ahmad ve Daria Taglioni, küresel değer zincirlerinde hizmet ticareti politikalarının pratik çerçevelerini tartıştı.

Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Dijitalleşme Fırsatları:

Forumun öne çıkan oturumlarından bazıları, gelişmekte olan ve en az gelişmiş ülkeler (LDC'ler) için dijitalleşmenin sağladığı fırsatlara odaklandı:

• Dijital Kamu Altyapısının (DPI) Kapsayıcı Büyümedeki Rolü: James Nedumpara, Satwik Shekhar, Amrita Bahri ve Juan Pablo Gómez'in yer aldığı bu oturum, DPI'nin gelişim boyutunu ele alma, dijital uçurumu kapatma ve küresel işbirliğini artırma potansiyelini inceledi. Ayrıca özel ve kamu dijital altyapı modelleri arasındaki farklar ve bunların ticaret boyutundaki etkileri tartışıldı.

• Çin ve Latin Amerika Arasında Dijital Ticaretin Kolaylaştırılması: Manuel Angel Quindmil, Xu Xin, Henry Gao, Xiaowen Tan ve Rajesh Aggarwal'ın katıldığı oturum, COVID-19 sonrası Çin ve Latin Amerika arasındaki e-ticaret hacmindeki artışı ele aldı. Tedarik zincirleri, doğrudan yabancı yatırımlar ve Peru-Çin Serbest Ticaret Anlaşması gibi konular, iki bölge arasındaki dijital ticaretin kolaylaştırılması açısından değerlendirildi.

• Dijital Ticaret Anlaşmaları: İnternet Parçalanmasını Köprülemek ve Dijital Gelişimi Sağlamak: Mira Burri, Georgios Dimitropoulos, Juan Pablo Gómez, Kehinde F Olaoye ve Manuel Quindimil'in yer aldığı bu oturum, dijital kalkınma alanındaki eşitsizlikleri ve uluslararası ticaret hukukunun bu konudaki rolünü inceledi. CPTPP, USMCA ve DEPA gibi dijital ticaret anlaşmalarının kapsayıcı dijital gelişimi nasıl destekleyebileceği tartışıldı.

Forum boyunca gerçekleştirilen "Uzmanlara Sorun: Kritik Mineraller", "Yapay Zeka ve Ticaret: Çok Taraflı İşbirliğini Yeniden Düşünmek", "Tarifeler" gibi çeşitli konularda 80'den fazla oturumun yanı sıra, Dünya Ticaret Raporu'nun lansmanı da önemli bir gündem maddesiydi. DTÖ Halk Forumu 2025, küresel ticaretin geleceğine ışık tutarak, dijitalleşme çağında güveni inşa etme ve dönüşümü yönetme yollarını tartışmak için önemli bir platform sağladı ve başarılı bir şekilde tamamlandı.

Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi olarak, DTÖ Halk Forumu'nun sonuçlarını ve küresel ticaret üzerindeki etkilerini yakından takip etmeye devam edeceğiz.

Forum ile ilgili ayrıntılı bilgiye https://www.wto.org/english/forums_e/public_forum25_e/public_forum25_e.htm adresinden ulaşabilirsiniz.