Yayın Tarihi: 12.08.2025
Rapor No: ESA-BN-2025-03

Yönetici Özeti
2018 yılında düzenlenen Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS'2018) ve yayımlanan bildiri kitabı, Bolu'nun ekonomik ve sosyal kalkınma potansiyelini anlamak için kapsamlı bir akademik çerçeve sunmaktadır. Bu bilgi notu sempozyum bildirilerinin analizini yaparak, Bolu'nun kalkınma stratejileri için öne çıkan bilimsel bulguları ve politika önerilerini özetlemektedir. Analizler, sempozyumun dört ana stratejik eksende yoğunlaştığını göstermektedir: (1) Tarımsal Ekonomi ve Gıda Güvenliği, (2) Turizmde Çeşitlenme ve Marka Yönetimi, (3) Sürdürülebilirlik, Çevre ve Enerji, (4) Sosyal ve Alternatif Ekonomik Modeller. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi'nin akademik liderliğinde gerçekleşen bu etkinlik, Bolu'nun geleceğine yönelik politika geliştirme süreçlerinde bilimsel verinin etkin kullanımının önemini vurgulamakta ve yerel yönetimler, kalkınma ajansları ve özel sektör için değerli bir yol haritası sunmaktadır.

1. Giriş
Yerel kalkınma, bir bölgenin özgün potansiyellerinin bilimsel yöntemlerle analiz edilmesi ve bu analizler doğrultusunda stratejiler geliştirilmesiyle mümkündür. YEKAS'2018 Sempozyumu Bildiri Kitabı, Bolu'nun 2018 yılı mevcut durumunu ve gelecek vizyonunu çok disiplinli bir perspektiften ele alan önemli bir akademik kaynaktır. Bu bilgi notu, söz konusu bildirileri tematik ve kurumsal açıdan analiz ederek, Bolu'nun kalkınma gündemine yönelik stratejik çıkarımlar yapmayı ve politika yapıcılara bilimsel bir referans sunmayı amaçlamaktadır.
 
2. Stratejik Araştırma Eksenleri: Sempozyumun Tematik Odağı
Bildirilerin konuları incelendiğinde, araştırmaların Bolu'nun kalkınma dinamiklerini oluşturan dört temel eksende toplandığı görülmektedir:
 
Eksen 1: Tarımsal Ekonomi ve Gıda Güvenliği
Sempozyumun en güçlü araştırma alanlarından birini, Bolu'nun tarımsal potansiyeli oluşturmaktadır.

• Öne Çıkan Konular: Kanatlı hayvancılık sektörünün stratejik önemi, atıkların ekonomik değere dönüştürülmesi, meyve üretim potansiyeli, tarla bitkilerinde verimliliğin artırılması ve "Iza Buğdayı" gibi yerel ürünler için coğrafi işaret alınmasının ekonomik etkileri.
• Politika Çıkarımı: Bolu, tarımsal üretimde sadece bir hammadde merkezi olmaktan çıkıp, coğrafi işaretler ve markalaşma yoluyla katma değeri yüksek, nihai ürünler üreten bir gıda inovasyon merkezine dönüşme potansiyeline sahiptir.

 
Eksen 2: Turizmde Çeşitlenme ve Marka Yönetimi
Bolu'nun turizm potansiyeli, klasik doğa turizminin ötesinde, niş alanlara doğru genişlemektedir.

• Öne Çıkan Konular: Gastronomi turizmi ve yöresel etkinliklerin (Keş Üretimi) önemi, biyoçeşitliliğe dayalı ekoturizm (Abant örneği), geleneksel el sanatlarının kültür turizmine entegrasyonu ve üniversite öğrencileri üzerinden "Bolu Marka Algısı"nın ölçülmesi.
• Politika Çıkarımı: Bolu'nun turizm stratejisi, "doğa", "gastronomi" ve "kültür" sacayakları üzerine kurulmuş bütünleşik bir marka kimliği ile pazarlanmalıdır. Şehir algısı üzerine yapılan bilimsel çalışmalar, bu markalaşma sürecinin temelini oluşturmalıdır.

 
Eksen 3: Sürdürülebilirlik, Çevre ve Enerji
Sempozyum, kalkınmanın çevresel boyutuna özel bir önem atfetmiştir.

• Öne Çıkan Konular: Yenilenebilir enerji kaynakları potansiyeli, su kaynaklarının stratejik önemi, çevresel bozulma ile yoksulluk arasındaki ilişki ve sürdürülebilir kalkınma hedefleri çerçevesinde Türkiye örneği.
• Politika Çıkarımı: Bolu, "Yeşil Kalkınma" hedefleri için bir pilot bölge olma potansiyeline sahiptir. Yenilenebilir enerji yatırımları ve su kaynaklarının verimli yönetimi, ilin ekonomik dirençliliğini artıracaktır.

 
Eksen 4: Sosyal ve Alternatif Ekonomik Modeller
Klasik kalkınma modellerinin ötesinde, Bolu'nun sosyal dokusuna uygun finansman ve üretim modelleri de tartışılmıştır.

• Öne Çıkan Konular: Tarım ve hayvancılık yatırımlarında "elbirliği sistemi" gibi faizsiz finansman modellerinin uygulanabilirliği, gıda güvenliği ve mevzuatın tüketici üzerindeki etkileri, bilim merkezlerinin toplumsal kalkınmadaki rolü.
• Politika Çıkarımı: Yerel kalkınma politikaları, sadece büyük yatırımlara değil, aynı zamanda toplumsal katılımı ve sosyal sermayeyi güçlendiren alternatif, kapsayıcı ekonomik modellere de alan açmalıdır.

 
3. Kurumsal ve Disiplinlerarası Yapı

• Akademik Liderlik: Sempozyumun düzenleyici ve bilim kurullarında Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi'nin ağırlığı, üniversitenin yerel kalkınma sorunlarına çözüm üretme misyonunu üstlendiğini göstermektedir.
• Ulusal İşbirliği: Danışma ve bilim kurullarında Marmara, Maltepe, Medeniyet, Ondokuz Mayıs, Kocaeli, Sakarya gibi birçok farklı üniversiteden akademisyenin yer alması, sempozyuma ulusal bir perspektif kazandırmıştır.
• Disiplinlerarası Sentez: Bildiriler; İktisat, İşletme, Ziraat, Turizm, Çevre Bilimleri, Sosyoloji ve Kamu Yönetimi gibi farklı disiplinlerin bir araya gelerek yerel kalkınma sorunlarına bütüncül çözümler aradığını göstermektedir.

 
4. Sonuç ve Politika Önerileri
YEKAS'2018 sempozyumu, Bolu'nun geleceğine dair tartışmaların bilimsel bir zeminde yürütülmesi için değerli bir rehberdir. Bu analize dayanarak politika yapıcılara şu öneriler sunulmaktadır:

1. Stratejik Odaklanma: Bolu'nun kalkınma planları, sempozyumda öne çıkan "katma değerli tarım ve gıda", "çeşitlendirilmiş ve markalaşmış turizm" ve "yeşil enerji" gibi rekabet avantajı yüksek alanlara odaklanmalıdır.
2. Üniversite-Sanayi-Kamu Platformu: Sempozyumda kurulan bağların kalıcı hale getirilmesi için Bolu TSO, MARKA ve BAİBÜ ortaklığında, belirlenen stratejik eksenlerde düzenli olarak çalışacak "tematik çalışma grupları" oluşturulmalıdır.
3. Veriye Dayalı Yönetim: "Marka Algısı" gibi çalışmalar, yerel yönetimler ve İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü'nün tanıtım ve pazarlama stratejilerinin etkinliğini ölçmek için düzenli olarak tekrarlanmalıdır.
4. Uygulamalı Proje Desteği: Sempozyumda sunulan "elbirliği sistemi", "bilim merkezi tasarımı", "coğrafi işaret" gibi yenilikçi fikirlerin hayata geçirilmesi için Kalkınma Ajansı ve KOSGEB tarafından özel bir proje çağrısı açılması değerlendirilmelidir.

 
YEKAS'2018 Sempozyumu Bildiri Kitabından Derlenen Politika ve Strateji Önerileri
Bu derleme, YEKAS'2018 sempozyumunda sunulan bildirilerde yer alan temel önerileri, Bolu'nun yerel kalkınma dinamiklerini güçlendirmek amacıyla ana temalar altında toplamaktadır. Her öneride ilgili bildiriye atıf yapılarak kaynağı belirtilmiştir.
 
1. Gastronomi ve Kırsal Kalkınma

• Gastronomi Temalı Bilim Merkezi: Bolu’nun zengin aşçılık kültürü ve gastronomi mirası üzerine, ziyaretçilerin ilgisini çekecek, eğitim ve inovasyon odaklı bir "Gastronomi Temalı Bilim Merkezi" kurulması önerilmektedir. Bu merkezin, kentin marka değerini artırarak yerel kalkınmaya önemli bir katkı sunacağı öngörülmektedir (Hoşcan, 2019).
• Keş Üretiminin Modernizasyonu: Geleneksel bir süt ürünü olan keşin, modern teknolojiye uygun hijyenik koşullarda üretilmesi, raf ömrünün uzatılması, besin değerinin optimize edilmesi ve etkin pazarlama stratejileriyle Türk mutfak kültürünün bir parçası olarak yaygınlaştırılması gerekmektedir (Yaman & Uysal, 2019).
• Gastronomik Etkinliklerin Rolü: Yerel kalkınmada coğrafi işaretlemeler, patentler ve yöresel gıda festivalleri gibi gastronomik etkinlikler, bölge tanıtımını ve turistik çekiciliği artırmada önemli bir rol oynamaktadır. Bu tür etkinliklerin desteklenmesi, yerel ekonomiye pozitif etki yapacaktır (Bayram vd., 2019).
• Iza Buğdayı ve Coğrafi İşaret: Seben yöresine özgü Iza buğdayının üretiminin artırılması ve coğrafi işaret tescilinin tamamlanması, bu antik tahılın hem ekonomik değerini hem de bölge için tanıtım potansiyelini artıracaktır. Iza buğdayı, sağlıklı beslenme trendleri doğrultusunda önemli bir ekonomik fırsat sunmaktadır (Yaman & Zencirci, 2019).

 
2. Tarım, Hayvancılık ve Sürdürülebilirlik

• Tarla Bitkilerinde Verimlilik: Bolu'da birim alan verimini düşüren yapısal sorunların (arazi parçalılığı, sertifikalı tohumluk eksikliği) giderilmesi; baklagil ve yağlı tohumlu bitkilerin ekim nöbetine alınması ve modern yetiştirme tekniklerinin yaygınlaştırılması yoluyla bitkisel üretim potansiyeli artırılmalıdır (Çiftçi & Yeken, 2019).
• Meyve Üretim Potansiyelinin Değerlendirilmesi: Bolu'nun iklim ve toprak yapısına uygun, özellikle depolama süresi kısa olan üzümsü meyveler gibi türlerin yetiştiriciliği teşvik edilmeli ve ürünler Ankara-İstanbul pazarına yönelik planlanmalıdır. Ayrıca, parçalı araziler birleştirilmeli ve organik meyvecilik özendirilmelidir (Zenginbal, 2019).
• Kanatlı Sektöründe Atık Yönetimi: Kanatlı hayvancılık sektöründe ortaya çıkan yan ürün ve atıkların, çevreye zarar vermeden ekonomiye yeniden kazandırılması için kamu, özel sektör ve üniversite işbirliğiyle projeler geliştirilmelidir. Bu, hem ekonomik bir değer yaratacak hem de sürdürülebilirliğe katkı sağlayacaktır (Okur, 2019).
• Ekstansif Hindi Yetiştiriciliği: Hindi yetiştiriciliğinin ekonomik ve ekolojik faydaları göz önünde bulundurularak, özellikle mera ve anızlardan yararlanmaya dayalı ekstansif ve yarı entansif üretim modelleri teşvik edilmelidir. Bu model, yem maliyetlerini düşürerek kırsal kalkınmaya katkı sağlayabilir (Arslan & Çetin, 2019).
• Tavuk Islahında Stratejik Adımlar: Türkiye'nin yumurta ve beyaz et sektöründe dışa bağımlılığını azaltmak için yerli gen kaynaklarının korunması ve ıslah çalışmalarının devam ettirilmesi stratejik bir öneme sahiptir (Kamanlı, 2019).

 
3. Turizm, Çevre ve Şehir Markalaşması

• Biyoçeşitlilik ve Yerel Kalkınma: Abant Gölü Tabiat Parkı gibi biyoçeşitliliği zengin alanlarda, yerel halkın katılımıyla demokratik bir yönetim modeli oluşturulmalı, parkın taşıma kapasitesi belirlenmeli, "randevu" sistemi desteklenmeli ve tanıtım amaçlı bir "doğa müzesi" kurulmalıdır (Külköylüoğlu, 2019).
• Marka Algısı ve Yönetimi: Şehir markalaşma sürecinde, Bolu'nun tabiat, kültür ve sosyal yapı gibi somut ve soyut imaj bileşenlerinin farkındalığı artırılmalı ve bu bileşenler marka denkliği oluşturacak şekilde yönetilmelidir. Gelecek çalışmalarda algılanan imaj ile markanın sunduğu imaj arasındaki farklar incelenmelidir (Çelik & Kocaman, 2019).
• Kültür Turizmi ve El Sanatları: Geleneksel Türk el sanatlarının korunması ve yaşatılması için halka yönelik mesleki eğitimler verilmeli, ustalar bu eğitimlerin bir parçası haline getirilmeli ve bölgeye el sanatları meraklısı turistleri çekecek tanıtım faaliyetleri (broşür, sosyal medya vb.) yapılmalıdır (Balkanal, 2019).

 
4. Finansman, Enerji ve Sosyal Politikalar

• Alternatif Finansman Modelleri: Tarım ve hayvancılık yatırımlarında, faizsiz finansman arayışında olan küçük yatırımcıları sisteme dahil etmek için "elbirliği sistemi" gibi dayanışma modelleri yasal bir altyapıya kavuşturularak teşvik edilmelidir (Ergüven, 2019).
• Özel Avlaklar ve Kırsal Kalkınma: Kaçak avcılığı önlemek ve kırsal istihdam yaratmak amacıyla, av hayvanı üretimi ve avlak yönetimi konusunda eğitim almış köy tüzel kişiliklerine veya avcı derneklerine "özel avlak" statüsü verilmelidir. Bu avlaklardan elde edilecek gelirin sürekli olarak köylere aktarılması sağlanmalıdır (Kırıkçı, 2019).
• Yenilenebilir Enerji Stratejisi: Bolu'nun rüzgar, güneş ve biyokütle potansiyeli değerlendirilerek yenilenebilir enerji alanında bölgesel politikalar üretilmeli ve fosil yakıtlara alternatif olarak yatırımlar desteklenmelidir (Okutan, 2019).
• Su Kaynaklarının Yönetimi: İklim değişikliğinin Batı Karadeniz Bölgesi üzerindeki etkileri göz önünde bulundurularak, su kaynaklarının korunması ve verimli kullanılması için tarımsal ve endüstriyel üretim planlamaları yapılmalıdır (Demir, 2019).
• Çevre ve Yoksulluk İlişkisi: Çevresel bozulmanın yoksulluğu derinleştirdiği gerçeğinden hareketle, yoksullukla mücadele programları sürdürülebilir doğal kaynak yönetimi ve yeşil ekonomi prensipleriyle entegre edilmelidir (Selçuk, 2019).

 
Kaynakça
Arslan, E., & Çetin, O. (2019). Ekstansif hindi yetiştiriciliğinin ekonomik ve ekolojik faydaları. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 161-177). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Balkanal, Z. (2019). Geleneksel Türk el sanatları ile kültür turizmi ve ekoturizm ilişkisi. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 99-112). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Bayram, F., Çiftçi, B., & Kemer, A. K. (2019). Yerel kalkınmada gastronomi turizmi ve gastronomik etkinliklerin önemi. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 87-97). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Çelik, H., & Kocaman, R. (2019). Bir marka olarak 'Bolu' algısı: Üniversite öğrencileri üzerine alan çalışması. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 65-86). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Çiftçi, V., & Yeken, M. Z. (2019). Bolu’da tarla bitkilerinin önemi ve iyileştirilmesi. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 31-40). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Demir, Y. (2019). Batı Karadeniz Bölgesinde su ve ülkemiz açısından önemi. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 191-206). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Ergüven, M. (2019). Tarım ve hayvancılık yatırımında elbirliği sistemi. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 113-120). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Hoşcan, N. (2019). Yerel kalkınmada bilim merkezlerinin rolü ve Bolu’da gastronomi temalı bir bilim merkezi tasarımı. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 9-21). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Kamanlı, S. (2019). Türkiye’de tavuk ıslahı çalışmaları ve stratejik önemi. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 151-160). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Kaya, F., Oskaybaş, K., & Çalış, M. (Ed.). (2019). Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) tam metin kitabı. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Kırıkçı, K. (2019). Özel avlaklar ve katkıları. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 131-140). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Külköylüoğlu, O. (2019). Biyoçeşitlilik ve yerel kalkınma ilişkisi: Abant Gölü Tabiat Parkı (Mudurnu, Bolu) örneği. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 23-30). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Okur, N. (2019). Kanatlı hayvancılık sektöründe yan ürün olarak değerlendiren atıklar. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 141-149). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Okutan, M. (2019). Yenilenebilir enerji kaynaklarında ülkemizin stratejisi. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 179-190). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Selçuk, I. Ş. (2019). Çevresel bozulma, ormanlar ve yoksulluk ilişkisi: Sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda Türkiye örneği. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 207-218). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Yaman, H. M., & Zencirci, N. (2019). Iza buğdayı ve coğrafi işaret. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 121-130). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Yaman, Z. Ö., & Uysal, G. (2019). Bolu’da keş üretim ve tüketim durumu üzerine bir araştırma. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 53-64). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
Zenginbal, H. (2019). Meyve üretiminde Bolu ilinin Batı Karadeniz bölgesindeki durumu ve potansiyeli. F. Kaya, K. Oskaybaş, & M. Çalış (Ed.), Yerel Kalkınma Sempozyumu (YEKAS’2018) Tam Metin Kitabı (s. 41-51). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.